De Rode Khmer. Iedereen heeft er wel eens van gehoord, we weten allemaal dat het iets te maken heeft met het communisme en dat er vroeger wel eens iets op het nieuws was over de Rode Khmer. Een negatieve associatie komt naar boven; het horen (of lezen) van de naam geeft ons een vervelend gevoel. Maar in hoeverre zijn we echt op de hoogte van de gebeurtenissen tijdens het regime van de Rode Khmer in Cambodja?

De waarheid blijkt toch net iets schokkender dan we dachten. Wij bezoeken in Phnom Penh het Tuol Sleng museum en de zogenoemde ‘killing fields’. Een gruwelijk stukje Cambodjaanse geschiedenis onthult zich.

Het is april 1975 en de Rode Khmer – de Cambodjaanse communistische partij – dringt Phnom Penh binnen. Onder het regime van Pol Pot wordt op zeer bloedige wijze geprobeerd om van Cambodja een ideale communistische heilstaat te maken in navolging van Mao’s denken. Alle steden worden ontruimd en burgers moeten als slaven op het platteland werken. Het regime resulteert in een verschrikkelijke genocide waarbij tegenstanders, intellectuelen en academici gedood worden. Het dragen van een bril, het spreken van een vreemde taal of het uitdragen van je eigen mening worden als verdacht gezien en zijn dus redenen om vermoord te worden.

Vijanden van het regime van Pol Pot worden onder andere naar Tuol Sleng gebracht, een gevangenis waar de Rode Khmer haar gevangenen martelt en vermoordt. Het meest weerzinwekkende aan deze plek is dat de gevangenis in een schoolgebouw gevestigd is. Klaslokalen zijn omgebouwd tot martelkamers en honderden cellen van een vierkante meter. Het klimrek buiten doet dienst als martelwerktuig.

Een enorm aantal gevangenen (14.000 – 20.000) is in Tuol Sleng oftewel S-21 gemarteld en daarna om het leven gebracht in uitroeiingkamp Choeung Ek. Na de bevrijding in 1979 blijkt dat slechts zeven gevangenen de martelingen in S-21 hebben overleefd.

Na ons bezoek aan Tuol Sleng is het tijd voor het ‘hoogtepunt’, zoals aangegeven staat in de reisinformatie van de lokale tourorganisaties. Choeung Ek, oftewel de killing fields. Het eindpunt voor de gevangenen. Een prachtige, stille plek. In het midden staat een hoge toren. Na een wat betere inspectie blijkt de toren gevuld te zijn met menselijke schedels. In veel van de schedels zitten bovenop of aan de zijkant ronde gaatjes van geweerkogels.

We lopen verder en zien onder andere de ‘killing tree’, een beruchte boom waar baby’s tegen doodgeslagen werden. Al eerder zagen we schilderijen van tientallen, honderden baby’s die in de lucht gegooid werden en daarna letterlijk ‘uit de lucht geschoten’ zijn.

Naast de killing tree zijn er op Choeung Ek een aantal massagraven en onbestemde kuilen te zien, waar honderden slachtoffers – levend of dood – op een hoop begraven werden. Op de paden steken overal oude kleren en botten de grond uit. Behalve de stilte is alleen het gekwetter van vrolijke kinderstemmetjes te horen, afkomstig uit een schooltje vlak naast de killing fields.

Het blijft onduidelijk hoeveel Cambodjanen er tijdens het regime van Pol Pot om zijn gebracht. Schattingen lopen uiteen van 1,5 miljoen tot 2,5 miljoen mensen, dit komt neer op ongeveer 25% van de toenmalige Cambodjaanse bevolking. Veel gebeurtenissen tijdens het schrikbewind werden voor de buitenwereld verborgen gehouden. Pas laat, veel te laat, is de genocide in Cambodja wereldwijd bekend geworden. Hoe moet dit gevoeld hebben voor de Cambodjanen, alleen op de wereld?

Soms is het belangrijk om even stil te staan bij de gruwelijkheden die zich – veelal ongemerkt – in onze wereld afspelen.

Liefs, Myrte